Podsumowanie: Jak rozróżnić objawy IBS od alergii czy nietolerancji? Każde z tych zaburzeń ma inne podłoże – w IBS problem dotyczy pracy jelit, w nietolerancjach chodzi o trudności z trawieniem niektórych składników, a w alergiach o nadreaktywność układu odpornościowego. IBS objawia się bólami brzucha, wzdęciami i nieregularnymi wypróżnieniami. Nietolerancja pokarmowa często powoduje gazy i biegunki, z kolei alergia pokarmowa – wysypkę, obrzęk, świąd, czasem duszności. Właściwa diagnostyka pozwala ustalić źródło dolegliwości i uniknąć niepotrzebnych eliminacji, które często bardziej komplikują, niż pomagają.
Wzdęcia, bóle brzucha, wysypka czy uczucie zmęczenia po jedzeniu to sygnały, że organizm może reagować nietypowo na niektóre produkty. Jak rozróżnić, czy mamy do czynienia z nietolerancją pokarmową, alergią, czy może objawami zespołu jelita drażliwego (IBS)?
Z tego artykułu dowiesz się:
- jakie są objawy IBS,
- jak objawiają się nietolerancje i alergie pokarmowe,
- jakie testy pomagają w diagnostyce tych schorzeń,
- co powoduje IBS, nietolerancje oraz alergie,
- jak można sobie z nimi radzić na co dzień.
Jak rozpoznać objawy IBS, nietolerancji i alergii pokarmowej?
Choć wszystkie trzy zaburzenia mogą powodować dolegliwości po posiłkach, różnią się charakterem objawów. IBS (zespół jelita drażliwego) objawia się:
- bólami brzucha,
- wzdęciami,
- nieregularnymi wypróżnieniami,
- uczuciem niepełnego opróżnienia[1].
Nietolerancja pokarmowa często wiąże się z dolegliwościami trawiennymi:
- gazami,
- uczuciem ciężkości,
- biegunkami[2], ale bez udziału układu odpornościowego.
Alergia pokarmowa natomiast może dawać natychmiastową reakcję:
- wysypkę,
- obrzęk,
- świąd,
- czasem nawet duszności[3].
Czasami różnice bywają jednak mniej specyficzne, konieczna jest więc pogłębiona diagnostyka.
Jakie są przyczyny tych zaburzeń pokarmowych?
IBS jest zaburzeniem czynnościowym – jego dokładny mechanizm nie jest do końca poznany, ale znaczenie mają:
- stres,
- wrażliwość jelit,
- zmiany w osi mózg–jelito,
- przebyte infekcje jelitowe,
- skład mikrobiomu[4].
Nietolerancje wynikają najczęściej z braku enzymów potrzebnych do trawienia określonych składników, np. laktozy lub fruktozy. Alergie to reakcje układu odpornościowego, który błędnie rozpoznaje dany produkt jako zagrożenie.
Jak wygląda diagnostyka IBS, alergii pokarmowej i nietolerancji?
Diagnostyka opiera się na wywiadzie, obserwacji objawów i odpowiednich testach. W przypadku IBS lekarz zwykle wyklucza inne schorzenia i może zalecić prowadzenie dziennika żywieniowego. Nietolerancje pokarmowe potwierdzają testy oddechowe, badania krwi lub eliminacyjno-prowokacyjne[5], a alergie pokarmowe – testy skórne lub badania z krwi na obecność przeciwciał IgE[6].
Warto pamiętać, że interpretacja wyników wymaga doświadczenia specjalisty, dlatego samodzielna diagnoza często prowadzi do błędnych wniosków.
Jak odróżnić te problemy w praktyce?
Czas reakcji i rodzaj objawów to główne wskazówki. Alergia pojawia się szybko – od kilku minut do godziny po zjedzeniu produktu[7]. Nietolerancja rozwija się wolniej, objawy mogą wystąpić nawet po kilku godzinach5. IBS natomiast ma charakter przewlekły, z okresami zaostrzeń i poprawy. Różnice te pomagają zrozumieć, kiedy warto wykonać testy i jakie zmiany w diecie mogą przynieść ulgę.
Jak radzić sobie z IBS, nietolerancją i alergią pokarmową?
Najważniejsze jest ustalenie źródła problemu i unikanie niepotrzebnych restrykcji. Pomocne mogą być:
- obserwacja reakcji organizmu,
- stopniowa eliminacja podejrzanych produktów,
- dbałość o regularne posiłki.
W przypadku alergii niezbędna jest eliminacja danego składnika, natomiast przy IBS czy nietolerancjach – często wystarczy ograniczenie lub zamiana produktu na lepiej tolerowaną odmianę. Wsparciem jest także konsultacja z dietetykiem, który pomoże dobrać plan żywienia bez ryzyka niedoborów.
Q&A – najczęstsze pytania o IBS, nietolerancje i alergie pokarmowe
1. Czym różni się nietolerancja pokarmowa od alergii?
Nietolerancja dotyczy układu trawiennego – organizm ma problem z rozkładaniem określonych składników. Alergia to reakcja układu odpornościowego, który błędnie rozpoznaje produkt jako zagrożenie.
2. Czy testy z krwi wystarczą do diagnozy alergii i nietolerancji?
Nie zawsze. W przypadku alergii najczęściej stosuje się testy skórne lub oznaczenie przeciwciał IgE, natomiast nietolerancje potwierdzają testy oddechowe. Wyniki powinien zawsze interpretować lekarz lub dietetyk kliniczny.
3. Czy stała eliminacja nabiału lub glutenu zawsze pomaga przy problemach z jelitami?
Nie zawsze. Diety eliminacyjne powinny być wprowadzane wyłącznie wtedy, gdy istnieje potwierdzona nietolerancja lub alergia. W przeciwnym razie mogą prowadzić do niedoborów[8] i pogorszenia pracy jelit.
Sprawdź też:
- Dieta low FODMAP przy IBS
- Zespół jelita drażliwego u dzieci i nastolatków
- SIBO – objawy, przyczyny, badania, dieta
- Dieta przy SIBO – co jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis
- IBS czy SIBO? A może jedno i drugie? Jak rozróżnić objawy i czy mogą występować jednocześnie?
- Co jeść, a czego nie, gdy zmagasz się z IBS? Dieta przy zespole jelita drażliwego
- Dieta przeciwzapalna – zasady, dla kogo, kiedy stosować, jakie produkty
- Co to jest postbiotyk i jak działa?
- Co to jest maślan sodu?
- W jaki sposób maślan sodu wspiera pracę jelit?
- Maślan sodu przy IBS – kiedy i jak stosować?
- Wakacje z IBS – jak łagodzić objawy zespołu jelita drażliwego w podróży?
- Zespół jelita drażliwego u dzieci i nastolatków
- 6 sposobów na spokojniejsze jelita przy IBS
- Stres a IBS – czy to, że się stresujemy, może nasilać objawy zespołu jelita drażliwego?
- Aktywność fizyczna przy IBS – jakie sporty i ćwiczenia pomagają jelitom?
Przypisy:
[1] Heaton KW, Ghosh S, Braddon FE. How bad are the symptoms and bowel dysfunction of patients with the irritable bowel syndrome? A prospective, controlled study with emphasis on stool form. Gut. 1991 Jan;32(1):73-9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1991641/
[2] Venter C, Meyer R. Nutritional management of food hypersensitivity – food allergy and food intolerance. Proc Nutr Soc. 2010 Nov;69(4):542–557. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8152468/
[3] Calvani M, Anania C, Caffarelli C, Martelli A, Miraglia del Giudice M, Cravidi C, Duse M, Manti S, Tosca MA, Cardinale F, Chiappini E, Olivero F, Marseglia GL. Food allergy: an updated review on pathogenesis, diagnosis, prevention and management. Acta Biomed. 2020 Sep 15;91(Suppl 11):e2020012. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8023067
[4] Shaikh SD, Sun N, Canakis A, Park WY, Weber HC. Irritable bowel syndrome and the gut microbiome: a comprehensive review. J Clin Med. 2023 Mar 28;12(7):2558. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10095554
[5] https://www.nhs.uk/conditions/food-intolerance/
[6] https://www.aaaai.org/tools-for-the-public/conditions-library/allergies/allergy-testing
[7] https://www.cdc.gov/school-health-conditions/media/pdfs/20_316712-a_fa_guide_508tag.pdf
[8] https://pacjent.gov.pl/diety/diety-eliminacyjne-czy-warto-wykluczac-produkty
